Remand bilang Konstitusyonal na Paghadlang: Tungkulin ng Senado sa Pagtitiyak ng Due Process sa Impeachment
Panimula:
Kamakailan, bumoto ang Senado ng Pilipinas upang ibalik sa Mababang Kapulungan ang mga Artikulo ng Impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Sara Duterte. May mga bumatikos, kabilang si dating Senador Panfilo Lacson, na nagsasabing ito ay tila paghusga nang wala pang paglilitis at labag sa prinsipyo ng checks and balances. Subalit ang ganitong puna ay hindi kinikilala ang sui generis o natatanging likas ng proseso ng impeachment at ang konstitusyonal na kapangyarihan ng Senado na tiyakin ang legalidad at proseso ng anumang impeachment referral.
Ang artikulong ito ay pagtatanggol sa desisyon ng Senado na mag-remand, batay sa Konstitusyon ng Pilipinas at mga precedenteng mula sa batas ng Estados Unidos, na nagpapatunay na ang ganitong hakbang ay hindi lamang naaayon sa batas kundi mahalaga sa demokrasya.
I. Ang Natatanging Likas ng Impeachment at Diskresyon ng Senado
Ang impeachment ay hindi pangkaraniwang paglilitis na panghukuman; ito ay isang pulitikal na proseso na may elementong quasi-judicial. Sa kasong Francisco v. House of Representatives, G.R. No. 160261 (Nobyembre 10, 2003), ipinahayag ng Korte Suprema na ang impeachment ay isang mekanismong sui generis na nakaugat sa konstitusyonal na pananagutan. Kapag umaakto bilang hukuman ng impeachment, ang Senado ay may malawak na diskresyon upang gumawa ng sarili nitong mga alituntunin sa ilalim ng Artikulo XI, Seksyon 3(8) ng Saligang Batas ng 1987.
Hindi obligado ang Senado na agad magpatuloy sa paglilitis sa simpleng pagtanggap ng mga artikulo mula sa Kamara. May tungkulin ito na suriin ang pagiging sapat ng proseso at substansya bago ituloy ang paglilitis. Kung hindi, ito’y bababa sa pagiging rubber stamp ng Kamara—isang bagay na salungat sa disenyo ng bicameralism at separation of powers.
II. Mga Precedente sa Estados Unidos: Senado Bilang Tagabantay
Pinatitibay ito ng batas sa Estados Unidos. Bagamat walang pormal na remand na ginawa ng U.S. Senate sa mga impeachment article, may mga pagkakataon na tinanggihan ng Senado ang pag-usad ng paglilitis dahil sa kakulangan sa hurisdiksyon o kakulangan sa proseso. Kabilang dito ang:
Impeachment ni William Blount (1797): Ibinasura ng Senado ng U.S. ang impeachment laban kay Senador Blount hindi dahil sa kanyang pagiging inosente, kundi dahil unang tinukoy ng Senado na ito’y walang hurisdiksyon. Ipinapakita nito na maaaring magsagawa ng paunang pagsusuri ang Senado hinggil sa legalidad ng proseso.
Impeachment ni William Belknap (1876): Sa kaso ng dating Kalihim ng Digmaan na si Belknap, bumoto muna ang Senado kung may hurisdiksyon ito, kahit pa nagbitiw na siya. Bagamat itinuloy ang kaso, malinaw na bahagi ng kapangyarihan ng Senado ang pagtukoy ng hurisdiksyon bago magsimula ang paglilitis.
Senate Impeachment Rules (Rule XI): Malinaw sa mga patakaran ng Senado ng U.S. na maaari itong tumanggap ng mga mosyon, magsagawa ng paunang legal na pagsusuri, at tukuyin ang mga threshold issues bago simulan ang paglilitis.
Ang mga halimbawa mula sa U.S. ay nagpapakita na bahagi ng papel ng Senado bilang hukuman ng impeachment ang pagiging gatekeeper o tagasala upang matiyak ang pagiging konstitusyonal ng mga artikulo bago ito litisin.
III. Depekto sa Artikulo ng Impeachment at ang Katwiran sa Pagbabalik
Nagpasa lamang ng isang resolusyon ang Mababang Kapulungan na nagsasabing sapat ang reklamo sa impeachment, ngunit walang malinaw na tala ng deliberasyon, resulta ng committee hearings, o pagboto ukol sa sufficiency in substance—mga kinakailangan sa ilalim ng House Rules on Impeachment at ayon sa Francisco ruling.
Dalawang seryosong depektong konstitusyonal ang bumabalot dito:
Paglabag sa One-Year Bar Rule (Art. XI, Sec. 3[5]): Inihain ang kasalukuyang reklamo sa loob ng isang taon mula sa una at sa parehong mga paratang, kaya ito’y labag sa Konstitusyon.
Depektong Sessional – Paglipat sa Ika-20 Kongreso: Inumpisahan ang impeachment sa Ika-19 Kongreso ngunit pagsapit ng Hunyo 30 ay magsisimula na ang Ika-20 Kongreso. Hindi maaaring ituloy ng Senado ang mga Artikulo ng Impeachment na hindi muling inaprubahan o inirefer ng bagong sesyon ng Kamara. Alinsunod ito sa praktika sa U.S. kung saan ang mga nakabinbing impeachment ay hindi awtomatikong nalilipat sa susunod na Kongreso.
IV. Functional Dismissal: Pagtitiyak sa Pananagutan, Hindi Pag-iwas
Ang pagbabalik ng Senado sa impeachment complaint ay isang functional dismissal—isang mekanismong pananggalang laban sa pagmamadali at pamumulitika ng impeachment. Hindi ito dismissal batay sa merito kundi isang paunang pagtiyak na hindi magiging kasangkapan ang Senado upang pagtibayin ang isang sira sa proseso at pulitikal na motibo.
Tulad ng sinabi ng Korte Suprema sa kasong Lambino v. COMELEC, G.R. No. 174153 (Okt. 25, 2006), ang porma at proseso ay kasinghalaga ng substansya. Ang demokrasya ay hindi maaaring ibatay sa mga shortcut.
V. Pagtatanggol sa Kaayusang Konstitusyonal
Ang impeachment ay isang sagradong kasangkapan ng pananagutan—hindi sandata para sa pulitikal na pamamaslang. Sa pagbabalik ng mga depektibong Artikulo ng Impeachment, hindi tumakas ang Senado sa tungkulin nito. Sa halip, isinakatuparan nito ang papel bilang tagapagbantay ng due process, sufficiency, at legitimacy sa prosesong ito.
Karapat-dapat lamang sa sambayanang Pilipino ang isang malinis, maka-konstitusyong proseso—lalo’t ang nakasalalay ay ang kinabukasan ng isang halal na opisyal ng bansa at ang posibilidad niyang kumandidato sa pagkapangulo sa 2028.
Sa pagbabalik ng Senado sa Artikulo, pinanatili nito ang pamamayani ng batas—at higit sa lahat, iginalang ang soberanong karapatan ng taumbayan na pumili ng kanilang mga pinuno sa isang malaya at makatarungang halalan.
Atty. Arnedo S. Valera is the executive director of the Global Migrant Heritage Foundation and managing attorney at Valera & Associates, a US immigration and anti-discrimination law firm for over 32 years. He holds a master’s degree in International Affairs and International Law and Human Rights from Columbia University and was trained at the International Institute of Human Rights in Strasbourg, France. He obtained his Bachelor of Laws from Ateneo de Manila University. He is an AB-Philosophy Major at the University of Santo Tomas ( UST). He is a professor at San Beda Graduate School of Law (LLM Program), teaching International Security and Alliances.
Comments
Post a Comment