Higit pa sa Pulitika: Ang Huling Salita ay Pag-aari ng Konstitusyon – Bakit Tama ang Korte Suprema sa Pagbasura ng Impeachment kay VP Sara Duterte

Ni Atty. Arnedo S. Valera

Ang Pampulitikang Salamin at ang Legal na Hati

Ang pinakahuling pasya ng Korte Suprema sa G.R. No. 278353, Sara Z. Duterte vs. House of Representatives, et al., na nagdedeklarang ang mga Artikulo ng Impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Sara Duterte ay unconstitutional, void ab initio, at immediately executory, ay nagbunga ng matinding suporta at di matatawarang pagtutol mula sa mga dalubhasang legal, mga bloke ng pulitika, komentaryong midya, at sektor ng lipunan. Ang pagkakahating ito ay lantad—ngunit nagsisiwalat ng mas malalim na katotohanan: ang pundasyon ng dibisyong ito ay hindi batay sa doktrinang legal o teoryang konstitusyonal, kundi sa pagkakampi sa pulitika.

Yaong mga kaalyado ng oposisyon ay tinuturing ang pasya bilang labis na pakikialam ng hudikatura. Sa kabilang banda, ang mga tagasuporta ni VP Duterte ay tinitingnan ito bilang tagumpay ng due process at katapatan sa Konstitusyon. Subalit sa mga ganitong reaksyon, natatabunan ang pangunahing usapin: hindi kung dapat bang ituloy ang impeachment sa politika, kundi kung ito ba ay tumalima sa batas.

Kapag nawala na ang alingasngas ng pulitika, kailangang igiit ang di-mababaling katotohanan: ang Korte Suprema ng Pilipinas ang panghuling tagapagpaliwanag ng Konstitusyon. Ang pasya nito ay nakaugat sa matibay na doktrina ng batas, kaayon ng ating jurisprudence at maging ng mga kaparis sa batas ng Estados Unidos.

Ang Hatol ng Korte Suprema: Nakabatay sa Batas, Hindi sa Kapritso ng Pulitika

Idineklara ng Korte Suprema na void ab initio ang impeachment dahil sa pagkabigong matugunan ang rekisitong itinatakda sa Artikulo XI, Seksyon 3(2) ng 1987 Konstitusyon. Ayon sa Korte, sa kawalan ng wastong plenary vote na nagpapahayag ng pag-aampon sa reklamo, ay wala ring legal na bisa ang proseso. Hindi ito bagong imbensyon; bagkus, ito ay nakabatay sa Francisco v. House of Representatives, G.R. No. 160261 (2003), kung saan binigyang-diin ng Korte na ang “pagpapasimula” ng impeachment ay may dalawang yugto—ang filing at ang referral sa Committee on Justice—na parehong dapat transparent at sumusunod sa pormalidad.

Sa Francisco, sinabi ng Korte na “[a]ng impeachment ay hindi basta usaping pulitikal na hindi maaring suriin ng hudikatura; ito ay may limitasyong itinakda ng Konstitusyon.” Sa pananatili ng prinsipyo, ipinapakita ng kasalukuyang desisyon na ang Korte ay nananatiling tapat sa doktrina, hindi lumilihis dito.

Ang Hurisdiksiyon ng Korte: Muling Pagpapatibay sa Paghihiwalay ng Kapangyarihan

Ang mga kritiko ay nagsasabing ang Senado, bilang impeachment court, ay sui generis at hindi saklaw ng kapangyarihan ng Korte. Ngunit ang ganitong pananaw ay nagpapakita ng kakulangan sa pag-unawa sa doctrine of separation of powers. Noon pa man, sa kasong Angara v. Electoral Commission, 63 Phil. 139 (1936), ipinahayag ng Korte na “nasa hurisdiksiyon ng hudikatura ang pagpapasya kung may naganap bang labis o kulang sa paggamit ng kapangyarihan.”

Walang sangay ng gobyerno ang nakakataas sa Konstitusyon. Ang checks and balances ay nangangahulugang bawat sangay ay may hangganan. Kapag ang impeachment, gaano man ito ka-politikal, ay lumabag sa due process, ito ay maaring suriin—at maaring ideklarang invalid.

Sa U.S., sa Nixon v. United States, 506 U.S. 224 (1993), tumanggi ang Korte Suprema na manghimasok sa proseso ng Senado sa impeachment. Ngunit hindi nito isinuko ang judicial review. Sa kanyang concurring opinion, sinabi ni Justice Souter na maaaring may mga paglabag sa Konstitusyon sa impeachment na napakabigat upang huwag aksyunan ng hukuman.

Sa Pilipinas, na may civil law tradition, mas aktibo ang papel ng hudikatura sa pagtiyak ng pagsunod sa Konstitusyon. Sa Araullo v. Aquino III, G.R. No. 209287 (2014), pinagtibay na ang kapangyarihang ito ay hindi optional—ito ay constitutional duty.

Impeachment at Due Process: Mga Prinsipyong Hindi Maaaring Isantabi

Oo, ang impeachment ay isang pulitikal na hakbang, ngunit ito ay hindi ligtas sa Konstitusyon. Wasto ang pasya ng Korte na walang sinuman—opisyal man o pribadong indibidwal—ang maaaring pagkaitan ng karapatan nang walang due process of law. Ang mga tagapagtatag ng 1987 Konstitusyon ay nagtadhana ng impeachment bilang pambihirang lunas—hindi bilang sandata ng paghihiganti sa pulitika.

Ang pananaw na ang due process ay dapat isuko para sa political expediency ay nagpapahina sa balangkas ng pananagutang pamahalaan. Tulad ng sinabi ni U.S. Chief Justice Earl Warren sa In re Gault, 387 U.S. 1 (1967), “Sa ilalim ng ating Konstitusyon, ang pagiging menor de edad ay hindi sapat upang pagdaanan ang isang huwad na paglilitis.” Gayundin, ang pagiging pulitikal ng impeachment ay hindi dapat magbigay-laya na labagin ang mga alituntunin ng Konstitusyon.

Ang Tunay na Hati: Pagkakampihan sa Pulitika, Hindi Kakulangan sa Batas

Ang masidhing pagtatalo matapos ang desisyon ng Korte ay hindi dahil sa batas kundi dahil sa isinasalaysay na pulitika. Madalas, ginagawan lamang ng balangkas na legal ang mga posisyong pampulitika. Hindi maikakaila na ang mga dati-rati’y tutol sa “pag-abuso sa batas” ay ngayon ay depensa ng mga prosesong may depekto, basta’t sang-ayon ito sa kanilang panig.

Hindi ito basta hypocrisy—ito ay constitutional erosion. Hindi dapat bihagin ng interes ng pulitika ang ating Konstitusyon. Sa Javellana v. Executive Secretary, isinaad ni Justice Roberto Concepcion: “Ang Konstitusyon ay hindi isang bagay na maaaring baluktutin upang umayon sa pansamantalang pangangailangan.”

Nagsalita na ang Batas

Panahon na upang tapusin ang pagkakahating ito—hindi sa pamamagitan ng pananahimik ng pagtutol, kundi sa pamamagitan ng pagtalima sa batas. Ang Korte Suprema, sa ilalim ng malinaw na mandato ng Konstitusyon, ay nagsalita na. Ang pasya nito ay hindi lamang binding; ito ay muling pagpapatibay ng kaayusang legal na siyang haligi ng ating Republika.

Ang patuloy na pagsuway sa Korte ay hindi paglaban sa pulitika—ito ay isang paglapastangan sa ating Saligang-Batas.

Masdan natin ito: Ang Konstitusyon ay hindi pag-aari ng alinmang partido. Ang batas ay hindi alipin ng pulitika. At ang Korte Suprema, sa ating demokratikong balangkas, ay hindi kapantay—ito ang panghuling tagapagpasya.

Sa gitna ng kalituhan sa pulitika, ang ating tanglaw ay dapat matagpuan sa katatagan ng ating mga institusyon, hindi sa init ng ating kampihan.

Pagkatapos ng lahat ng alingasngas, ito ang dapat manatili: Sa isang Republikang pinaghaharian ng batas, hindi ng tao, ang Konstitusyon—hindi ang kapritso ng pulitika—ang dapat laging magtaglay ng huling salita.#

Atty. Arnedo S. Valera is the executive director of the Global Migrant Heritage Foundation and managing attorney at Valera & Associates, a US immigration and anti-discrimination law firm for over 32 years. He holds a master’s degree in International Affairs and International Law and Human Rights from Columbia University and was trained at the International Institute of Human Rights in Strasbourg, France. He obtained his Bachelor of Laws from Ateneo de Manila University.  He is an AB-Philosophy Major at the University  of Santo Tomas ( UST). He is a professor at San Beda Graduate School of Law (LLM Program), teaching International Security and Alliances