Higit Pa sa Pulitikal na Dula: Bakit Hindi Maaaring Ituloy ng Senado ang Impeachment Trial kay Pangalawang Pangulo Sara Duterte Matapos ang Pinal na Desisyon ng Korte Suprema

Ni Atty. Arnedo S. Valera

Ang Krisis ng Integridad ng Konstitusyon

Nasa isang napakahalagang sangandaan ang Senado ng Pilipinas. Matapos ang makasaysayang desisyon ng Korte Suprema na nagdeklara ng kawalang bisa at pagiging labag sa Konstitusyon ng mga Artikulo ng Impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Sara Z. Duterte, may ilang mga Senador ang piniling sumuway kaysa magpakumbaba. Iginiit nila na ang Senado, kapag nakaupo bilang impeachment court, ay sui generis—isang natatanging institusyon na hindi saklaw ng desisyon ng Korte Suprema. Ngunit ang ganitong pananaw, gaano man ito ipagmalaki sa pulitika, ay nagpapakita ng mabigat na hindi pagkaunawa sa pundasyong estruktura ng ating konstitusyonal na demokrasya.

Ang pag-aakalang maaaring ipagsawalang-bahala ng Senado ang pinal at ehekutoryal na desisyon ng Korte Suprema ay isang tahasang pagyurak sa prinsipyo ng rule of law. Mas malala pa, ito ay nagtataguyod ng mapanganib na huwaran: na ang mga sangay ng pamahalaang pulitikal ay maaaring ihiwalay ang kanilang mga sarili sa pagsusuri ng konstitusyon sa pamamagitan ng pagdeklara na ang kanilang mga proseso ay “eksepsiyonal”. Layon ng artikulong ito na maglahad ng isang maka-konstitusyong kontra-pananaw at igiit ang pangunahing papel ng judicial review sa sistemang may balanse at tsekeng kapangyarihan.

Ang Proseso ng Impeachment ay Hindi Higit sa mga Limitasyong Konstitusyonal

Ayon sa Artikulo XI, Seksyon 3 ng 1987 Konstitusyon, ang impeachment ay may eksklusibong mekanismo. Totoong ang Mababang Kapulungan lamang ang may kapangyarihang magsimula ng lahat ng kaso ng impeachment, at ang Senado lamang ang maaaring humatol at magdesisyon ukol dito. Ngunit ang mga kapangyarihang ito ay hindi ganap—may mga hangganang itinakda ng Konstitusyon, kabilang na ang:

Batas na Nagbabawal ng Impeachment sa loob ng Isang Taon (Sec. 3[5])

Mga Pangangailangan sa Due Process

Mga Kinakailangang Hurisdiksyon

Mga Itinakdang Prosedyural

Sa desisyon nito noong Hulyo 2025, idineklara ng Korte Suprema na ang mga Artikulo ng Impeachment laban kay Pangalawang Pangulo Duterte ay:

Lumabag sa isang-taong limitasyon;

Walang wastong pag-eendorso;

May seryosong kakulangan sa proseso.

Ang desisyong ito ay hindi payo lamang—ito ay pinal, ehekutoryal, at may puwersa ng batas.

Ang Judicial Review ay Kataas-taasan, Hindi Opsyonal

Taliwas sa pahayag ni Senador Joel Villanueva na ang impeachment court ng Senado ay sui generis at di-saklaw ng Korte Suprema, matatag ang doktrina ng judicial supremacy sa ating batas. Gaya ng sinabi ni Chief Justice Artemio Panganiban:

"Sa ating sistemang pampamahalaan, ang Korte Suprema ang huling tagapaghusga ng lahat ng justiciable controversies, kabilang na ang interpretasyon ng Konstitusyon."

(Francisco v. House of Representatives, G.R. No. 160261, Nob. 10, 2003)

Ang pagtataas ng sui generis status ng Senado sa itaas ng awtoridad ng Korte Suprema ay nagbubukas ng pintuan sa institusyunal na kaguluhan. Ang pagiging sui generis ay hindi nangangahulugang supra-constitutional. Natatangi man ang Senado bilang impeachment court, ito’y hindi ligtas sa mga limitasyong itinakda ng Konstitusyon.

Ang Maling Paggamit ng Precedent ng Corona Impeachment

Ipinipilit ng ilang Senador na maaari pa ring ituloy ang paglilitis, gamit ang impeachment ni Chief Justice Renato Corona noong 2012 bilang halimbawa, kung saan tumuloy ang Senado kahit may Temporary Restraining Order (TRO) mula sa Korte Suprema. Ngunit ang pagkukumpara ay salat sa lohika:

1. Ang TRO ay pansamantala lamang.

Ang TRO noong 2012 ay isang interlocutory relief, hindi pinal na desisyon ng Korte.

2. Ang desisyon ng 2025 ay pinal at may puwersa ng batas.

Ayon sa Artikulo VIII, Seksyon 4(2) ng Konstitusyon, ang mga desisyon ng Korte Suprema ay pinal at ehekutoryal at bahagi na ng batas ng bayan.

Ang pagtrato sa isang pansamantalang kautusan bilang katumbas ng pinal na desisyon ay isang maling paghahalintulad.

Ang Senado Bilang Impeachment Court ay Saklaw ng Konstitusyon

Bagaman taglay ng Senado ang eksklusibong kapangyarihang maglitis sa mga kaso ng impeachment (Art. XI, Sec. 3[6]), hindi ito lisensiya para sa kahit anong hakbang. Kailangang may wastong reklamo na ipinasa mula sa Kamara. Kung ang reklamong pinagmulan ay walang bisa mula’t sapul (void ab initio), wala ring hurisdiksyon ang Senado upang ipagpatuloy ito.

Ang deklarasyon ng Korte Suprema na ang impeachment complaint ay labag sa Konstitusyon ay erga omnes—epektibo sa lahat—hindi lamang inter partes. Sa gayon, ang paglilitis ng Senado ay legal na hindi umiiral.

Ang pagpapatuloy ng paglilitis ay isang gawaing ultra vires—lagpas sa saklaw ng kapangyarihan ng Senado—at isang uri ng pag-agaw sa kapangyarihang konstitusyonal.

Ang Political Question Doctrine ay Hindi Balakid sa Judicial Review

May mga Senador tulad ni Risa Hontiveros na nagpapahiwatig na ang impeachment ay isang political question na hindi dapat pakialaman ng Korte. Ngunit ito ay luma nang argumento.

Sa Francisco v. House of Representatives (2003), nilinaw ng Korte Suprema na bagaman ang impeachment ay pulitikal na proseso, maaari itong suriin kapag may paglabag sa mga limitasyong konstitusyonal.

Sa Gutierrez v. House of Representatives (G.R. No. 193459, 2011), iginiit ng Korte na ang kapangyarihan ng Kongreso sa impeachment ay hindi walang hanggan—ito’y dapat laging naaayon sa malinaw na itinakdang alituntunin ng Konstitusyon. Ang isang-taong limitasyon, halimbawa, ay hindi mungkahi—ito ay batas.

Balanse ng Kapangyarihan, Hindi Paghahari ng Pulitika

Ang pahayag ni Senador Bam Aquino na ang Senado ay “co-equal” sa ibang sangay ay doktrinang mapanlinlang. Ang co-equality ay hindi nangangahulugang kapantay sa lahat ng aspeto. Maaaring lumikha ng batas ang lehislatura, ngunit ang kapangyarihang magpaliwanag ng Konstitusyon ay tanging nasa hudikatura.

Ito ang aral ng Marbury v. Madison—ang pundasyon ng judicial review—na inangkin na rin ng ating sistemang legal.

Ang pagwawalang-bahala sa desisyon ng Korte Suprema sa ngalan ng “co-equality” ay hindi paggalang sa balanse ng kapangyarihan, kundi pagtatangkang gawing imyunis ang sarili mula sa pananagutan.

Katapatan sa Konstitusyon, Hindi sa Pulitikal na Kapritso

Sa huli, higit pa sa isang paglilitis pulitikal ang nakataya—ito ay ang mismong integridad ng ating Saligang Batas. Kung pahihintulutang magpatuloy ang Senado sa impeachment trial batay sa walang-bisang mga Artikulo ng Impeachment, ito ay hindi lamang labag sa batas kundi isang bantang demokratiko.

Ito’y isang paglapastangan sa due process, isang pambabastos sa kataas-taasang kapangyarihan ng Konstitusyon, at isang pagyurak sa tiwala ng mamamayan sa ating mga institusyon.

Kung ipagpapatuloy ng Senado ang palabas na ito, magtatakda ito ng precedent na maaaring balewalain ang Saligang Batas dahil lamang sa kagustuhan ng mayorya. Hindi ito demokrasya; ito ay tiraniya ng lehislatura.

Paalala sa Senado: ang inyong sinumpaang tungkulin ay ipagtanggol ang Konstitusyon—hindi ang banggain ito.

“Fiat justitia ruat caelum”—Itaguyod ang hustisya kahit gumuho ang langit.

Ngunit ito’y dapat na hustisyang nakaugat sa batas, hindi sa pulitikang nag-aanyong prinsipyo.#